De Surinaamse onafhankelijkheid en onzekerheid
- Renate Rijerkerk
- 27 nov 2022
- 5 minuten om te lezen
Op 25 november was Suriname precies 47 jaar onafhankelijk van het Koninkrijk der Nederlanden. Suriname was van 1667 tot 1922 een Nederlandse kolonie en tot 1975 een land in het Koninkrijk der Nederlanden. De tijd voor de onafhankelijkheid was voor veel Surinamers onzeker, net zo onzeker als de staat van het land nu.
Eergisteren was de Onafhankelijkheidsdag van Suriname. Hoewel Suriname een kleine bevolking heeft, was de spanning en onzekerheid onder de bevolking groot ten tijde voor de onafhankelijkheid. Om dit beter te begrijpen moeten we kijken naar de verschillende betrokken partijen en de geschiedenis die een belangrijke rol speelde bij het vormen van de Surinaamse samenleving. Onafhankelijkheidsdag wordt in de Surinaams-Nederlandse gemeenschap vooral gevierd door de oudere generatie. Veel jongeren weten niet meer wat vooraf ging aan de onafhankelijkheid en wat er allemaal speelde. Daarom worden hier de belangrijkste punten op een rij gezet.
Waarom onafhankelijkheid?
In de twintigste eeuw werden veel voormalige Europese koloniën onafhankelijk. Suriname kwam in 1975 als één van de laatste pas aan de beurt. Ter vergelijking werden de meeste Aziatische landen al onafhankelijk in de jaren veertig en de meeste Afrikaanse landen in de jaren zestig.
Omdat het nog hebben van koloniën slecht was voor het imago van Nederland werd in begin 1972 met het kabinet-Biesheuvel al onderhandeld over verdere zelfstandigheid van Suriname en de Antillen. Na de Surinaamse verkiezingen in 1973 kwam de NPS met het kabinet-Arron aan de macht die in 1974 aankondigde dat Suriname voor 1976 afhankelijk zou zijn. Het idee voor de Surinaamse onafhankelijkheid werd ook vanuit de Nederlandse politiek aangemoedigd. In 1973 regeerde in Nederland het progressieve kabinet-Den Uyl bestaande uit de PvdA, D66 en de PPR die al sinds 1972 zich uitspraken over de onafhankelijkheid van Suriname.
Hoewel het idee van Surinaamse onafhankelijkheid vrijwel vast stond werden er in de Eerste en Tweede Kamer op het gebied van Statuut debatten gevoerd. Met moeite tot samenkomst konden bijzondere Surinaamse gedelegeerden deelnemen aan de debatten over de Surinaamse onafhankelijkheid in Nederland.
Er was bijvoorbeeld in Suriname nog geen grondwet, de integratie van Surinamers die massaal Nederland zouden migreren en de verdere banden tussen Nederland en Suriname moesten besproken worden. Uiteindelijk stemde alle fracties behalve SGP en GVP voor de onafhankelijkheid van Suriname. Hoewel zij niet tegen onafhankelijkheid waren vonden zij de manier waarop de vergaderingen plaatsvonden te snel en niet zorgvuldig doorgenomen.
De spanningen in Suriname
Hoewel het idee van onafhankelijkheid in Nederland voor enige politieke opschudding zorgde, was de spanning vooral te merken in de Surinaamse samenleving. Net als Nederland tot de jaren zestig was de Surinaamse samenleving verzuild. In tegenstelling tot Nederland was de Surinaamse samenleving niet verdeeld op basis van ideologie en religie, maar op basis van etniciteit. Zo stemde mensen niet op basis van ideeën, maar op basis van afkomst. Ideologie bestond bij wijze van spreken niet, politiek was een schouwspel op basis van sentiment en affiniteit.
De reden dat de partijen bestonden op basis van afkomst kwam omdat de verschillende bevolkingsgroepen van Suriname vanaf het begin weinig contact met elkaar hadden. In de tijd rondom en van de Onafhankelijkheid was de NPS aan de macht waar vooral de Creolen (afstammelingen van bevrijde Afrikaanse slaven) op stemde, tegenover hen stond de VHP die de Hindoestanen (afstammelingen van Indiase contractarbeiders) vertegenwoordigde. De Creolen waren grotendeels voor onafhankelijkheid, maar de Hindoestanen en ook de Javanen (vertegenwoordigd door de KTPI) vonden dat Suriname nog niet klaar was voor onafhankelijkheid. Zij vreesden onder leiding van de NPS een Creoolse overheersing en achterstelling van de andere bevolkingsgroepen.
Veel mensen vluchtte halsoverkop naar Nederland uit angst voor rassenrellen en onzekerheid, zoals in buurland Guyana. Henck Arron was zich bewust van de spanningen in de samenleving, maar gaf grotendeels geen gehoor door zijn sterke geloof in verbroedering. Toch wist hij dat hij niet stil kon blijven over de spanningen. Hij maakte duidelijk dat zolang hij premier en voorzitter van de NPS zou zijn dat de partij nooit verraad zou plegen, 'zelfs als oppositieleider Jaggernath Lachsmon daarom zou vragen'. Omdat de spanningen in de samenleving door bleven gaan stapte Arron een week voor de onafhankelijkheid naar Jaggernath Lachsmon voor verzoening. Lachsmon zelf was geen directe tegenstander van de Surinaamse onafhankelijkheid, maar vond dat het nog geen tijd was voor onafhankelijkheid. Toch waren de verschillen tussen Arron en Lachsmon niet heel groot. Net als Arron geloofde Lachsmon in verbroedering tussen de verschillende Surinaamse bevolkingsgroepen. Verder bestonden tussen de NPS en de VHP geen ideologische verschillen en was de verdeling vooral gebaseerd op afkomst.
De onafhankelijkheid en periode daarna
Toen het akkoord was bereikt werd in de nacht van 24 op 25 november officieel de Nederlandse vlag van de mast gehaald en de nieuwe Surinaamse vlag gehesen. Er vond een groot feest plaats dat werd bijgewoond door de Surinaamse politiek leiders, de Nederlandse premier Den Uyl, Prinses Beatrix en Prins Claus. Vanaf toen werd het Gouverneursplein het Onafhankelijkheidsplein en trad toenmalig gouverneur Johan Ferrier aan als eerste president. In Nederland werd die dag het soevereiniteitsverdrag door koningin Juliana getekend in het bijzin van vice-premier Dries van Agt.
Om Suriname verder te helpen zou Nederland de komende tien tot vijftien jaar drie miljard gulden beschikbaar stellen. Dit verviel echter al in 1980 toen de beroepsmilitairen geleid door Desi Bouterse in conflict kwamen met de regering van Henck Arron. Het conflict eindigde in een staatsgreep en de militairen kwamen aan de macht. Hoewel er een burgerregering bestond onder leiding van president Chin-A-Sen werd hun rol beperkt tot de Machtigingswet.
Op 8 december 1982 ontstaand een bloedbad in Fort Zeelandia. Vijftien tegenstanders van het militaire regime werden gemarteld en gedood. Het regime beweerde echter dat de slachtoffers een tegencoupe wilde plegen en op de vlucht neergeschoten waren. Dit was volgens hun nabestaanden de grootste leugen ooit. Pas in 2019 werd Bouterse ex-president en toenmalig bevelhebber tot twintig jaar cel veroordeeld. Hierover tekende hij verzet aan bij de Krijgsraad, maar werd in 2021 opnieuw tot cel twintig jaar cel veroordeeld. Op 31 oktober 2022 moest Desi Bouterse opnieuw verschijnen voor de rechter in de hoger beroepszaak. Hij beweert niet aanwezig te zijn geweest in Fort Zeelandia en dat zijn verklaring niet goed is meegenomen in het vonnis. Hij vindt zaak bovenal 'een politiek spel gestuurd vanuit Nederland.'
Door deze militaire spanningen verslechterde de economie nog zwaarder, naast dat Suriname geen ontwikkelingshulp meer ontving. In 1987 kwam het burgerlijk bestuur terug, maar pas vanaf 1991 hervatte Nederland de ontwikkelingshulp naar Suriname. Omdat zich toen nog steeds spanningen voordeden werd deze hulp regelmatig gestaakt.
In 2020 trad de huidige president Chandrikapersad (Chan) Santhoki aan die de banden met Nederland wilde herstellen. De eerste stappen zijn gezet, zo bezocht hij in 2021 Nederland als werkbezoek. Daarna bezocht de Nederlandse premier Mark Rutte in september 2022 Suriname (voor het eerst sinds 2008 met premier Balkenende) om te praten over de banden tussen Nederland en Suriname.
Bronnen:
De Geschiedenis van Suriname voor iedere Surinamer en Nederlander - Volledige Studie 1400 - 1980. (2018, 15 juli). [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=uP1uLo9HGB8
NOS. (2019, 29 november). Wat zijn de Decembermoorden en waarom is er nu ineens een uitspraak? NOS.nl. https://nos.nl/artikel/2312579-wat-zijn-de-decembermoorden-en-waarom-is-er-nu-ineens-een-uitspraak
NOS. (2020, 24 juli). Santokhi wil banden met Nederland herstellen en handelsrelatie opbouwen. NOS.nl. https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2341760-santokhi-wil-banden-met-nederland-herstellen-en-handelsrelatie-opbouwen
Onafhankelijkheid Suriname in 1975. (z.d.). Parlement.com. https://www.parlement.com/id/vhnnmt7lcryw/onafhankelijkheid_suriname_in_1975
Opmerkingen